Paralı makale yayını, yazarların makale işleme ücreti (APC – Article Processing Charge) ödeyerek çalışmalarını yayınlattıkları bir süreçtir. Bu tür dergiler genellikle açık erişim modeliyle çalışır ve makaleleri herkesin erişimine sunar. Ancak bu modelin hangi dergiler tarafından uygulandığı ve bu dergilerin seçiminde dikkat edilmesi gereken noktalar, yayıncılık sürecinde önemli bir yer tutar.
Paralı Makale Yayını Yapan Dergi Türleri
1. SCI, SSCI ve ESCI Dergiler
- Bu indekslerde yer alan birçok prestijli dergi, açık erişim modeliyle çalışır ve makale işleme ücreti talep eder.
- Örnek: Nature, PLOS ONE, SpringerOpen dergileri.
2. Alan Odaklı Açık Erişim Dergileri
- Eğitim, mühendislik, sağlık bilimleri gibi spesifik alanlarda yayın yapan dergiler.
- Örnek: BioMed Central, Hindawi Publishing.
3. Yerel ve Bölgesel Açık Erişim Dergileri
- Türkiye ve diğer ülkelerde yerel olarak faaliyet gösteren, açık erişim politikası uygulayan dergiler.
- Örnek: Türkiye’de DergiPark üzerinden çalışan bazı açık erişim dergileri.
4. Ticari Yayıncılar Tarafından Yönetilen Dergiler
- Elsevier, Springer, Wiley gibi büyük yayıncıların açık erişim seçenekleri.
- Örnek: Elsevier açık erişim dergileri.
5. Predatory (Yırtıcı) Dergiler
- Bilimsel kaliteyi önemsemeden sadece ücret karşılığında makale yayımlayan düşük kaliteli dergiler.
Paralı Yayın Yapan Prestijli Dergiler
1. Nature Communications
- Nature ailesinin açık erişim modeliyle çalışan dergisi.
- Ortalama Ücret: 5000 USD.
2. PLOS ONE
- Multidisipliner bir açık erişim dergisi.
- Ortalama Ücret: 2000 USD.
3. SpringerOpen Dergileri
- Çeşitli disiplinlerde açık erişim seçenekleri sunar.
- Ücretler: 1500 – 3000 USD arasında değişir.
4. Hindawi Journals
- Sağlık bilimleri ve mühendislik alanında yoğunlaşmış açık erişim dergileri.
- Ücretler: 1000 – 2500 USD.
5. BioMed Central
- Sağlık ve biyomedikal alanlarında prestijli bir açık erişim yayıncı.
- Ücretler: 1500 – 3500 USD.
Predatory Dergilerden Nasıl Kaçınılır?
Predatory dergiler, yalnızca maddi kazanç sağlamak amacıyla faaliyet gösterir ve genellikle bilimsel kaliteden ödün verir. Bu tür dergilerden kaçınmak için şu noktalara dikkat edilmelidir:
1. Şeffaflık Eksikliği
- Ücret politikaları ve hakemlik süreçleri hakkında açık bilgi sunmazlar.
2. Hızlı Kabul
- Bilimsel değerlendirme yapmadan makaleleri kabul ederler.
3. Şüpheli İndeksleme
- Dergi SCI, SSCI, ESCI veya Scopus gibi indekslerde listelenmiyorsa dikkat edilmelidir.
4. Web Sitesi Kalitesi
- Profesyonel olmayan bir web sitesi tasarımı, predatory dergi işareti olabilir.
5. Geri Bildirim Eksikliği
- Hakemlerden gelen geri bildirimler yüzeysel veya hiç yoktur.
Paralı Yayıncılığın Avantajları
1. Geniş Kitlelere Ulaşım
- Açık erişim sayesinde makaleler tüm okuyuculara ücretsiz sunulur.
2. Hızlı Yayın Süreci
- Ücret karşılığında hakem değerlendirme ve yayın süreçleri hızlandırılabilir.
3. Atıf Artışı
- Daha geniş bir erişim, makalenizin daha fazla atıf almasını sağlar.
4. Uluslararası Görünürlük
- Paralı açık erişim dergiler, uluslararası arenada daha fazla okuyucuya ulaşır.
Paralı Yayıncılığın Dezavantajları
1. Yüksek Maliyet
- Yayın ücretleri, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki araştırmacılar için ciddi bir mali yük oluşturabilir.
2. Etik Sorunlar
- Predatory dergilerde yayın yapma riski bulunur.
3. Kalite Riski
- Bazı paralı dergilerde bilimsel kalite, maddi kazanç nedeniyle ikinci plana atılabilir.
4. Akademik Erişimde Eşitsizlik
- Maddi imkanları olmayan araştırmacılar için yayın fırsatları kısıtlanabilir.
Paralı Dergi Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. İndeks Durumu
- Derginin SCI, SSCI, ESCI veya Scopus gibi uluslararası indekslerde yer alıp almadığı kontrol edilmelidir.
2. Etik Politikalar
- Derginin hakemlik süreci ve etik politikalarının şeffaflığı değerlendirilmelidir.
3. Ücret Politikaları
- Ücretlerin açıkça belirtilmiş olması önemlidir.
4. Hakem Değerlendirme Süreci
- Makalenizin bilimsel olarak değerlendirilip değerlendirilmediği incelenmelidir.
5. Referanslar
- Dergide yayımlanan diğer makalelerin kalitesi ve referans değerleri dikkate alınmalıdır.
Sonuç
Paralı makale yayını, bilimsel çalışmaların geniş kitlelere ulaşmasını sağlayan etkili bir yöntemdir. Ancak, bu süreçte predatory dergilerden kaçınmak ve doğru dergi seçimi yapmak büyük önem taşır. Etik değerler ve bilimsel kalite her zaman ön planda tutulmalıdır.